ÖZELLİKLERİ

Hastalık etmenleri Potyviridae familyasına bağlı Potyvirus cinsine dahildir. Fasulye adi mozaik virüsü (Bean common mosaic potyvirus -BCMV), 847-886 nm uzunluğunda 12-15 nm genişliğinde; Fasulye adi mozaik nekroz virüsü (Bean common mosaic necrosis potyvirus, BCMNV) ise 810-818 nm uzunluğunda, 12-15 nm genişliğindedir. Her ikisi de esnek çubuk şeklinde partikül yapısına sahiptir. Linear tek sarmal RNA genomu içermektedirler. BCMV'nin NL1, NL7, US5, NL6, US2, NL2 ve NL4 olmak üzere 7 ırkı; BCMNV'nin ise NL3, NL5 ve NL8 olmak üzere 3 ırkı bulunmaktadır.

Bu virüsler Acyrthosiphon pİsum, Aphis craccivora, A. fabae ve Myzus persicae gibi birçok yaprak biti türü ile non-persistent yolla, mekanik olarak bitki öz suyu ile, tarımsal ekipmanlarla, tohumla ve polenle taşınmaktadır.

Her iki virüs de tohumla laşınabilmektedir. Tohumla taşınma oranı enfeksiyon zamanındaki bitki yaşına, bitkinin çeşidine ve virüs ırkına bağlı olarak değişmektedir. Çiçeklenme öncesi enfeksiyonlarda tohumla taşınma oranı % 83'e kadar ulaşabilmektedir. Ancak BCMNV dominant I geni taşıyan fasulye çeşitlerinde tohumla taşınmamaktadır.

 BELİRTİLERİ

Hastalık belirtileri virüslerin ırkına, fasulye çeşidine (özellikle dominant I geni mevcut olup olmadığına), ortam koşullarına (özellikle sıcaklık derecesine) ve bitkinin enfekte olduğu döneme göre değişmektedir.

BCMNV ve BCMV, I geni içermeyen fasulye çeşitlerinde benzer belirtilere neden olmaktadır. Bu belirtiler yapraklarda parlak yeşil-sarı ve koyu yeşil mozaik leke­leridir. Genellikle damarlar koyu yeşil renkte iken damar arası bölgeler parlak yeşi­limsi sarı hale gelir. Yapraktaki renk değişimi genellikle buruşukluk, kabarıklık, şekil bozukluğu ve yaprakların aşağıya doğru kıvrılma belirtileri ile beraber görülür. I genini içeren fasulye çeşitlerinde ise; BCMV, 30°C,nin üzerindeki sıcaklıklarda, BCMNV ise tüm sıcaklıklarda sistemik nekroza neden olmaktadır.

Sistemik nekroz bitkinin herhangi bir döneminde, genç yaprakçıklarda hatif solgunluk ile başlamakta, iletim demetlerinin kahverengileşmesi ve kararması bunu izlemekte ve sonuçta bitki ölmektedir.

Bitkinin gövdesi ve baklası enine kesildiğinde iletim demetlerinin kahverengileşerek karardığı görülmektedir.

Sistemik nekroz belirtileri bazen Fusarium oxysporum f.sp phaseoli* nin neden olduğu solgunluk İle karıştı alabilir. Virüs­lerin neden olduğu sistemik nekrozun en önemli farkı, fasulye baklalarının iletim demetlerinde meydana gelen nekrozun, Fusarium solgunluğunda görülmemesidir.

BCMV ve BCMNV fasulye yetiştiricili­ğinde önemli ekonomik kayıplara neden olabilmektedirler. Erken enfeksiyonlarda %80'e varan ürün kayıpları meydana gelebilmektedir.

BCMV, ülkemizde tüm fasulye alanlarında yaygın olarak rastlanmaktadır. BCMNV ise yalnızca Samsun ilinde tespit edil­miştir.

 KÜLTÜREL MÜCADELESİ

- Hastalıkla en etkili mücadele yöntemi dayanıklı çeşit kullanılmasıdır.

- Virüsten ari temiz tohum kullanılmalıdır.

- Tarlada şüpheli görülen bitkiler, çevresindeki bitkilerle birlikte sökülüp yok edilmelidir.

- Vektör mücadelesi, "Sebzelerde Yaprakbıtleri Zirai Mücadele Teknik Talimatı'na uygun olarak yapılmalıdır