ÖZELLİKLERİ

Streptomyces scabies (Thaxter) Lambert and Loria, Actinomycetes olarak isimlen­dirilen mikroorganizma grubuna dahil gram pozitif, hücre duvarına sahip, ipliğimsi bakteridir. Substrat miselyumu ve havai miselyum olmak üzere iki tip miselyum meydana getirir. Substrat miselyumu ince, tek kutuplu, çok dallanmış, renksiz ve bölmesizdir. Havai miselyum ise yün biçiminde, hafif dallanmış hiflerden meydana gelmiştir. Havai miselyum üzerinde oluşan çok sayıda spiraller sporları taşır. Vejetatif miselyum kalınlığı 0.7 um iken, hifler 0.9-1.0 um kalınlığındadır. Optimum gelişme sıcaklığı 17-21°C'dir.

Hastalık etmeni ürettiği sporlar yoluyla yayılır, toprak ve yumru kökenlidir. Patates yumrularının enfeksiyonu stoma ve olgunlaşmamış lentiseller yoluyla olur. Bu nedenle yumrular hızlı büyüdükleri dönemde hastalığa karşı daha hassastır. Toprak özellikleri hastalığın şiddetini etkilemektedir. Hastalık etmeni, 5.5-7.5 arasındaki pH derecelerindeki kumlu, tınlı topraklarda yaşar. Kuru ve sıcak topraklarda yumrularda hastalık daha şiddetli görülür. Nemli topraklar ise etmenin faaliyetini sınırlar. Asitli topraklarda S.scabies gelişemez.

 BELİRTİLERİ

Hastalık etmeni bitkinin toprak üstü aksamında herhangi bir belirtiye neden olmaz.

Yumrularda ilk belirtiler küçük, yuvarlak lekecikler halinde ortaya çıkar. Bu lekecikler yumruyla birlikte büyüyerek renkleri koyulaşır. Bu lekelerin altında yer alan doku, saman sarısı renkte ve biraz şeffaftır. Yumrudaki farklı görünüşlerine göre belirtiler, yüzeysel, derin ve kabarık uyuz şeklinde ayrılır. Tek bir yumru üzerinde farklı tipteki belirtiler bir arada görülebilir. Yüzeysel uyuz; açık kahverengi, mantarımsı, pürüzlü bir görünüştedir.

Çukur uyuzda, çukurlar veya yarıklar halinde girintiler oluşur ve ölen doku artıkları pul şeklinde birbirlerinden ayrılır. Kabarık uyuzda ise, hücre artışı nedeniyle yumru üzerinde kabarık, pürüzlü, kaba ve mantarımsı oluşumlar meydana gelir.

Bu belirtiler patateslerde yumru kalitesini bozmakta ve pazar değerinin düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca bu lekelerden giriş yapan fungus, nematod ve bakteriler, özellikle depolarda yumru çürümelerine neden olmaktadır.

Ülkemizde patates üretimi yapılan bütün bölgelerde mevcuttur.

 KÜLTÜREL MÜCADELE YÖNTEMİ

- Hastalık yumru ile taşındığından, hastalığın görüldüğü üretim alanlarından tohumluk alınmamalı, hastalıktan ari sertifikalı tohumluk kullanılmalıdır.

- Bulaşık alanlarda hastalığa dayanıklı veya orta derecede dayanıklı Granola, Marabel, Russet Burbank gibi patates çeşitleri tercih edilmelidir.

- Toprak pH'sını 5.5'un altında tutarak hastalığın şiddetini azaltmak mümkündür. Ağır bulaşık topraklara kükürt verilerek pH düşürülebilir. Ancak yumru gözlerinde yanmalara sebep olabilmesi nedeni ile toprak analizi sonucuna göre kükürt uygulaması yapılmalıdır.

- Toprak pH'sını yükselten gübre uygulamalarından kaçınılmalıdır.

- Ağır bulaşık topraklarda yumrulu bitkilerin üretiminden vazgeçerek, etmenin konukçusu olmayan buğday, arpa, çavdar, yonca gibi bitkilerle en az 3 yıllık bir ekim nöbeti uygulanmalıdır.

- Çiftlik gübresi (tavuk gübresi vb.) toprağın organik madde içeriğini artırdığı ve hastalık etmeni için yaşam kaynağı oluşturduğundan, patates üretimi yapılan bölgelerde kullanılmamalıdır. Bunun yerine birkaç yıl kimyasal gübrelerle birlikte yeşil gübreler uygulanmalıdır. Yeşil gübre uygulamasında ise baklagiller yerine özellikle çavdar ve yulaf gibi buğdaygiller familyasından bitkiler tercih edilmelidir.

- Yumrular yeni oluşmaya başladığı dönemde enfeksiyona daha hassastır. Bu nedenle hastalık etmenini inaktif hale geçirmek için bu dönemde toprak nemi % 80-90 oranında tutulmalıdır. Bu amaçla yumruların ilk oluşmaya başladığı dönemden itibaren birer hafta arayla 6 sulama yapılmalıdır.

 TARIMSAL İLAÇLAR İLE MÜCADELESİ

Bu hastalığa karşı kimyasal mücadele yöntemi olarak tohum ilaçlaması uygulanır.